Objaśnienia do obrazów

Opracowanie: Nyogen Nowak

FUDO MYOO
(skr. Acalanatha; Nieporuszony Oświecający Król)

Jest groźną emanacją Buddy Wairoczany (jap. Dainichi Nyorai). Otoczony kosmicznym płomieniem w prawej ręce dzierży miecz, którym przecina ułudę, a w lewej sznur, przy pomocy którego przyciąga odczuwające istoty ku oświeceniu. Jego przeszywające spojrzenie odstrasza wszystkie złe demony, które próbują przeszkodzić buddyjskiej nauce. Mimo jednak swego odstraszającego na pozór wyglądu, Fudo, jako personifikacja Nieporuszonej Mądrości, chroni wszystkich tych, którzy poszukują oświecenia. Praktyki związane z Fudo Myoo wprowadził założyciel ezoterycznej tradycji shingon, Kukai (774 - 835) i od tego czasu Fudo zajął poczesne miejsce w japońskim buddyzmie stając się nie tylko patronem górskich ascetów czy też mnichów tendai i shingon lecz również mnichów zen, takich jak Takuan Soho, który jako mistrz zen skomponował słynny traktat pt. „Zapiski Nieporuszonej Mądrości” dla mistrza miecza Yagyu Munoriego, nauczyciela sztuki walki mieczem shogunów z rodu Tokugawa. Do dziś w tradycji tendai istnieje niezwykle rygorystyczny trening zwany kaihogyo, 1000-dniowa praktyka okrążania góry Hiei i jej okolic, recytacji zaklęć, powstrzymywania się od jedzenia i picia, itd. Praktykujący keihogyo uważany jest za żyjącą emanację Fudo Myoo. Jeden z krewnych Utsumi Sunsho, mnicha tendai, który skończył ów trening, zauważył: „Zawsze uważałem buddyzm za religię pełną nie mających sensu przesądów, dopóki nie zobaczyłem mojego brata jak wyłonił się z sali Fudo po skończeniu treningu. Był on rzeczywiście żyjącym Buddą".

SHAKA NYORAI
(skr. Shakyamuni Tathagata)

Tradycja buddyjska korzeniami sięga oświecenia Gautamy, historycznego Buddy, który urodził się około 2500 lat temu i należał do królewskiego rodu Shakya, państewka na granicy dzisiejszych Indii i Nepalu. Mimo luksusów życia myśl o chorobie, starości, narodzinach i śmierci nie dawała mu spokoju. Porzucił więc królewski pałac i rozpoczął życie wędrownego ascety, praktykując u boku wybitnych nauczycieli ówczesnych Indii. W końcu porzucił ascezę jako nieskuteczną w procesie poznania prawdy i rozpoczął praktykę medytacji pod drzewem Bodhi. W japońskiej tradycji, 8 grudnia o brzasku, gdy ujrzał poranną gwiazdę, doświadczył jedności z całym wszechświatem, w którym to stanie wszelkie przywiązania i niepokój zniknęły. Został Buddą, czyli Przebudzonym. Siakjamuni nie zachował swojego doświadczenia dla siebie. By wyjaśnić wszystkim istotę oświecenia i przystosować ją do poziomu swoich słuchaczy, przez 49 lat nieustannie głosił naukę wędrując po Indiach, gdzie otaczano go czcią, jako nauczyciela „bogów i ludzi". W wieku 80 lat otoczony przez uczniów zmarł w Kushinagara.

MONJU BOSATSU
(skr. Manjusri Bodhisatwa)

Jako uosobienie oświeconej mądrości - pradżni, znajduje się on po lewej stronie Buddy Siakjamuniego. Jego główny uczeń, przewodniczy wszystkim bodhisattwom. Często przedstawia się go jadącego na złym lwie i dzierżącego miecz, który odcina wszelkie złudzenia lub jako siedzącego na białym lub niebieskim lotosie, co oznacza, że jest on nieskalany przez jakiekolwiek zjawisko. W tradycji soto zen, Monju przedstawiany jest jako mnich z ogoloną głową (Shoso Monjusri), siedzący na krześle, które symbolizuje „diamentowy tron emanujący mądrością Buddy". Ponieważ wizerunek Mańdziuśriego umieszczony jest w sali medytacyjnej świątyni (jap. zendo). To owa mądrość Buddy rozszerza się na wszystkich praktykujących. Miecz symbolizujący „mądrość odcinającą wszelkie złudzenia" zastąpiony jest tu postawą pełnego lotosu, w jakiej siedzi. Wokół Mańdziuśriego powstało wiele legend. Według jednej z nich, duch jego wciąż jest obecny na górze Wu Tai Shan w Chinach. W Japonii góra Godai jest również miejscem licznych pielgrzymek do Mańdziuśriego. Jest on główną postacią wielu buddyjskich sutr. W sutrze Vimalakirtiego jako jedyny z bodhisatwów był w stanie zmierzyć się w debacie słynącemu ze swojej mądrości, świeckiemu uczniowi Buddy, Vimalakirtiemu.

FUGEN BOSATSU
(skr. Samantabdhadra Bodhisatwa)

Fugen znany jest jako bodhisattwa „ślubowań dobrego postępowania” często występuje w parze z Mańdziuśrim. Reprezentuje pierwotne prawo, medytację i praktykę. W kontraście do tego drugiego znajduje się on po prawej stronie Buddy. Przedstawiany jest on na białym słoniu, symbolu Sutry Lotosu. W tym zestawieniu Fugen reprezentuje współczucie Buddy podczas gdy Monju reprezentuje mądrość Buddy. W tym zestawieniu Fugen jest aktywnym aspektem praktykujący moralność a także doskonały stan medytacji (samadhi) i jest naszym współczującym umysłem, który wypływa z oświeconej mądrości owego stanu.

JIZO BOSATSU
(Ksitigarbha Bodhisatwa)

Jeden z najpopularniejszych bodhisattwów w japońskim buddyzmie, często określany z szacunkiem jako O'Jizo Sama. Jego posągi zobaczyć można na skrajach dróg, na rogach domów i w większości świątyń. W japońskiej sztuce buddyjskiej Jizo przedstawiany jest w szatach mnicha z ogoloną głową i z delikatnym uśmiechem na ustach. Często w prawej dłoni trzyma pielgrzymi kostur a w lewej wszystko spełniający klejnot. Jizo, który sam przeszedł niezliczone miriady lat duchowego treningu, ślubował wyzwolić wszystkie istoty z dręczącego je bólu we wszystkich 6 krainach istnienia. Jizo jest bodhisattwą świata podziemnego, bowiem schodzi do piekieł, szczególnie nad brzeg rzeki cierpienia, która oddziela światy żyjących i umarłych. Jest on patronem zmarłych dzieci, które bierze za ręce i jak stary kapłan, pełen dobroci i współczucia, mówi do nich łagodnym głosem, bawiąc się z nimi w ogrodzie świątyni. Ponieważ okres między nirwaną Buddy Siakjamuniego a nadejściem Buddy Maitrei (buddy przyszłości) to według kosmologii buddyjskiej 5 miliardów 670 milionów lat, praca Jizo nie ma końca. Jizo zawiera w sobie potencjał stania się buddą (skr. tathagatagarbha; jap. nyoraizo) i dlatego zwany jest łonem ziemi.

MIROKU BOSATSU
(skr. Maitreya Bodhisatwa)

Jest Buddą Przyszłości, który obecnie jako bodhisattwa przebywa w Niebie Tusita, gdzie doskonali się w praktyce duchowej oczekując na właściwy czas jego odrodzenia. Według jednej z teorii ma on pojawić się na ziemi 5 miliardów 670 milionów lat po śmierci historycznego Buddy, by powtórnie ukazać ludziom drogę duchowego wyzwolenia. Maitreya wywodzi się z sanskryckiego słowa maitri, które oznacza „miłująca dobroć” lub „życzliwość” a Miroku po japońsku podtrzymuje na duchu wszystkich tych, którzy poszukują oświecenia i w istocie często pojawia się na ziemi. W Chinach i Japonii Miroku popularnie zwany jest śmiejącym się Buddą i jest utożsamiany z Hotei’em, którego uważa się za jego emanację.

YAKUSHI NYORAI
(skr. Bhaisajya Tathagata)

W Sanskrycie zwany „Nauczycielem Medycyny”, „Uzdrawiającym Buddą” lub też „Buddą Medycyny”. Jest on w stanie uleczyć wszelkie choroby, szczególnie ignorancję ludzkiego umysłu, fundamentalne źródło wszelkiego cierpienia. Yakushi w lewej ręce trzyma naczynie z lekarstwem ślubując uleczyć wszelki ból i cierpienie. Jest on związany ze wschodnim kierunkiem a jego posągi często umieszczane są po lewej stronie Buddy Siakjamuniego.

KANZEON BOSATSU
(skr. Awalokiteśvara Bodhisatwa)

Jest jednym z najbardziej popularnych bodhisattwów w japońskim buddyzmie. Często zwany Bodhisattwą Współczucia lub tym, który wsłuchuje się w dźwięki; który słyszy cierpienia odczuwających istot. To właśnie z tego powodu Kanzeon lub Kannon bosatsu zrezygnował z ostatecznego wyzwolenia aż do czasu gdy wszystkie istoty zostaną uwolnione i osiągną duchowy spokój. Owo ślubowanie powoduje, że Kannon z niespożytą energią pojawia się we wszystkich krainach wszechświata, by uwolnić wszystkie istoty (nie tylko ludzkie) od cierpienia. Kannon jest mistrzem w używaniu zręcznych środków i może przybrać każdą z form i pojawić się jako król, mnich, kobieta, syn itd., by wypełnić swoje ślubowania. Kannon symbolizuje też współczujący umysł, dlatego każdy, kto posiada ducha życzliwości i pomagania innym jest bodhisattwą Kannon.  Kiedy Kannon manifestuje się w swojej zwykłej, ludzkiej postaci określa się ją po japońsku jako Sho Kannon. Inna emanacja Kannon, to Juichimen Kannon (Jedenastogłowy Awalokiteśwara) z 10 małymi głowami w kształcie korony symbolizującymi zdolność postrzegania wszystkich tych, którzy cierpią. Jeszcze inna manifestacja Kannon, to Fukukenjaku Kannon, która chwyta w sidła i na linę wszystkich tych, którzy nie reagują na miłość i współczucie. Lina i sidła w jej dłoniach  nie są puste a ów proces chwytania odczuwających istot by przywieźć je do oświecenia jest nieustający. Senju Kannon, Kannon o 1000 Rąk, wyraża ideę, że przez niezliczoną ilość rąk pomaga wszystkim istotom wydostać się z „gorzkiego oceanu cierpienia". Nyoirin Kannon, która podobnie, jak Jizo trzyma w swych rękach drogocenny klejnot, obiecuje wyzwolenie wszystkim tym, którzy wezmą sobie do serca naukę Buddy. Ów drogocenny klejnot, który trzyma w swych dłoniach ma moc poruszania najbardziej zatwardziałych serc. Bato Kannon, Kannon o Twarzy Konia, groźna emanacja Kannon, która nie tylko pojawia się w świecie zwierząt ale poprzez swój groźny wygląd zawraca wszystkich ze złej ścieżki. Inna forma Kannon to Juntei Kannon, forma nie tylko czczona w tradycji w ezoterycznej tradycji shingon ale także w zen. Juntei oznacza „czysty” a drugie imię Butsumo oznacza matkę niezliczonej ilości buddów. W niektórych tradycjach, takich jak tendai i shingon uważana jest za Buddę. Juntei obdarza nieograniczoną mocą, ponieważ jej dharani jest nieustannie recytowane przez niezliczoną ilość buddów. Ze względu na swój współczujący charakter w Japonii i w Chinach Kannon przyjęła żeńską formę, jako uosobienie współczucia, łagodności i wyrozumienia. Jednak w swej ostatecznej istocie Kannon jest doskonałą wolnością i nie jest ani mężczyzną ani kobietą.

SEISHI BOSATSU
(Mahasthamaprapta Bodhisatwa)

Dosłownie „osiągający moc” znajduje się po prawej stronie Buddy Amidy (Kannon występuje po lewej stronie ) i reprezentuje jego mądrość. Seishi obdarza tą mądrością każdego, kto pragnie dostać się do Zachodniej Krainy Amitabhy. W innym sensie to właśnie dzięki tej mądrości każdy jest w stanie przekroczyć swoje ludzkie ograniczenia.

AMIDA NYORAI
(skr. Amitabha Tathagata)

„Budda Nieskończonego Światła i Życia", który przebywa w Zachodniej Krainie. Amida, zanim stał się Buddą, był bodhisattwą zwanym Hozo (skr. Dharmakara) i poszukiwaczem prawdy. Po wielu eonach nieustającej praktyki, gdy wypełnił swoje ślubowania, stał się „Buddą Nieskończonego Światła i Życia". Jego kraina, która znajduje się na zachodzie, zwana jest po japońsku Jodo (skr. Sukhawati co oznacza „Najwyższą Szczęśliwość'') i powstała na skutek jego nieustającej praktyki. Jedno z jego najważniejszych ślubowań głosi, że każdy bez wyjątku, kto posiada szczerą wiarę w Amidę i recytuje jego imię (jap. nembutsu) będzie w stanie odrodzić się w jego krainie, gdzie istnieją sprzyjające warunki do osiągnięcia całkowitego wyzwolenia. Wszyscy ci, którzy nie są w stanie osiągnąć oświecenia poprzez swoje własne wysiłki, zwracają się do Amidy o pomoc z całą swą mocą. Amida, podobnie jak Ashuku czy Yakushi, należy do grupy niehistorycznych buddów, zwanych czasem Kosmicznymi Buddami. Jest on zwany też Ciałem Zasług lub Ciałem Najwyższego Szczęścia, które wynika z jego nieustającej praktyki i wypełnienia ślubowań bodhisattwy.

ASHUKU NYORAI
(skr. Aksobhya Tathagata)

Zwany też Nieporuszonym lub Wolnym od Gniewu, który to gniew przetworzył w doskonałą mądrość, wolną od wszelkich skalań stąd często zwany jest Lustrem Doskonałej Mądrości. Jest on, podobnie jak Amida, kosmicznym buddą i podobnie jak u Amidy, poprzez swoją praktykę stworzył Czystą Krainę Wschodu (skr. Abhirati), która jest czystą manifestacją Buddy i widoczna jest tylko dla istot o czystych umysłach, jak na przykład bodhisattwowie.

DAINICHI NYORAI
(skr. Mahavairocana Tathagata)

Jest personifikacją całego wszechświata. Jest to Wielki Kosmiczny Budda, który przekracza wszelkie formy i ograniczenia. Dainichi jest sam w sobie prawdą. Słowo „budda” nie odnosi się w tym przypadku do istoty, która osiągnęła oświecenie lecz do idealnego ciała buddy, pierwotnego stanu wszystkich rzeczy. Stąd Dainichi określany jest jako Oświetlający Wszelkie Miejsca, lub Wielkie Słońce. W tradycji zen Dainichi Nyorai występuje w 2 formach; jako Birushana Butsu, uosabiając absolutną prawdę i jako Rushana Butsu, który jest samym kosmosem. Siakjamuni Budda uważany jest za fizyczną manifestację Dainichi Nyorai. Ezoteryczna tradycja shingon otacza najwyższą czcią Dainichi Nyorai, jako, że jest on źródłem, z którego wyłaniają się wszyscy inni buddowie. Dainichi Nyorai posiada 2 sfery działania, jedna określona jest mianem Diamentowego Królestwa (skr. Vajradhatu, jap. Kongokai), co odnosi się do mądrości, która jest tak twarda i niezniszczalna jak diament. Druga sfera odnosi się do sfery dynamicznej, materialnej i zwana jest w Sanskrycie Garbhadhatu (jap. Taizokai), czyli łono wielkiego współczucia, ponieważ przedstawia wszechświat właśnie z punktu widzenia współczucia. Owa energia współczucia pielęgnuje i ochrania wewnętrzne oświecenie wszystkich istot. Jest to reprezentowane przez literę A, która jest centrum wszelkiej mowy i pisma, tak jak Dainichi jest centrum wszechświata.

KOKUZO BOSATSU
(skr. Akasagarbha Bodhisatwa)

Również zwany Bodhisattwą Przestrzeni lub Łonem Pustki. Pustka tutaj nie oznacza nicości lecz energię, źródło wszelkich zjawisk. Tradycja shingon przywiązuje dużą wagę do tego Bodhisatwy, który jest obiektem specjalnej praktyki medytacyjnej, zwanej gumonji-ho, tzn. Medytacja Porannej Gwiazdy, podczas której wizualizuje się tego bodhisattwę w formie porannej gwiazdy, którą jest planeta Wenus. Oraz recytuje się specjalną dharani do tego bodhisattwy 1000000 razy. Ezoterycznym celem owej praktyki jest doświadczyć siebie jako owej nieograniczonej przestrzeni i źródła wszelkich zjawisk. Ponieważ charakter tego bodhisattwy można określić jako medytacyjny, tradycja zen również otacza go wielką czcią. Wielu słynnych mistrzów tradycji zen soto w Japonii takich jak Gikai, Keizan umieszczało posągi Kokuzo w swoich świątyniach a wielu mnichów zen uważało tego bodhisattwę za swojego patrona.

BATO KANNON
(skr. Hayagriva)

Bato Kannon czyli „istota z głową konia". Niezwykle rzadka manifestacja bodhisattwy Awalokiteśwary, której groźna emanacja przypomina w swym charakterze bóstwa Myo-o (skr.Vidyaraja), których gniewne oblicza mają za zadanie zniszczyć wszelkie zło. I podobnie też Bato Kannon, której gniewny charakter bierze się ze ślubowania, że poprzez przyjęcie groźnej postawy oddali ona wszelkie przeszkody na drodze buddyjskiej praktyki a także niewiedzę, choroby i wszelkie zło. Jej moc i „groźny majestat podobny słońcu ma oświetlić i przebudzić pogrążone w ciemnościach odczuwające istoty". Po raz pierwszy wspomniana w połowie VII wieku w zbiorze dharani tłumaczonych przez indyjskiego mnicha Adikuta oraz w pismach innego indyjskiego mistrza tantrycznej tradycji Amoghavajry, który podobnie jak Adikuta przebywał w Chinach. Bato Kannon w Japonii pojawiła się już w VIII wieku w okresie Nara. W ikonografii Bato Kannon przedstawiana jest albo jako istota z głową konia albo z ludzkim obliczem, gdzie koń znajduje się w koronie zdobiącej głowę bodhisattwy. Uosabia to najgłębsze współczucie Kannon, która podobnie jak koń pochłaniający trawę, pochłania ludzie szaleństwa i ułudę. Inne rodzaje Bato Kannon to Bato Kannon o jednym obliczu i dwóch rękach, trzech obliczach i dwóch rękach, oraz czterech obliczach i dwóch, czterech lub ośmiu rękach. Na niektórych mandalach można spotkać wyobrażenia Bato Kannon o trzech obliczach i dwóch rękach.